نجات حیات در کرانه شرقی کشوردر انتظار راهبرد مسئولان

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز خراسان رضوی، آب اصلی ترین ماده حیات بشر و غیر قابل جایگزین، امروزه در سراسر جهان در مرحله بحران قرار گرفته است.

لبه تیز تیغ این بحران متوجه کشورهای خشک و نیمه خشک است به گونه ای که منطقه غرب آسیا به سرعت به سمت خشکسالی پیش می رود.

اقلیم ایران نیز از نیمه خشک به سمت خشکسالی در حال تغییر و به علت بخشی از سیاستهای غلط در حوزه آب، هم اکنون609 دشت کشور با بحران روبروست.

افزایش جمعیت،تغییر سبک زندگی و افزایش 30 درصدی مصرف آب آشامیدنی، حفر چاههای عمیق و نبود مدیریت مصرف از علل این بحران است.

وجود حدود 800 هزار چاه عمیق در کشور که حدود نیمی از آن غیر مجاز است برای آینده شهرها نیز  خطرناک است چرا که حفر بی رویه چاهها  منجر به فرونشست لایه های بالاتر زمین می شود.

چالش جدی آب در شرق کشور

کمبود منابع آبی، مهم ترین و اساسی ترین مشکل در شرق کشوربه شمار می آید و  سه استان در این منطقه  جغرافیایی شامل خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان با چالش جدی آب روبروست.

استاندار خراسان رضوی می گوید: سه استان شرقی کشور در مجموع با 27درصد مساحت و 13 درصد جمعیت کشور از نظر بارش ها در 40 سال گذشته با 4درصد کاهش بارندگی در هر دهه و 12 درصد کاهش روان آب در هر 10 سال مواجه بوده است.

علی رضا رشیدیان می افزاید : کسری امروزمخازن آب زیر زمینی شرق کشور بیش از یک میلیاردو 400میلیون متر مکعب در سال و در مقابل، درصد برداشت از حجم آبهای تجدید پذیر بیش از ظرفیت و به مقدار 120 درصد است.

وی می گوید: در سال 95 مقدار مصارف آب آشامیدنی ، بهداشت و صنعت در شرق کشور 939 میلیون متر مکعب بود که در افق 1420 با  کسری 856 میلیون متر مکعب روبرو می شود ضمن آنکه در نوار مرزی شرق کشور در فاصله سالهای 85  تا 95شاهد کاهش 18 درصدی جمعیت روستایی و افزایش 25 درصدی جمعیت شهری در حاشیه شهرهای بزرگ بوده ایم.

در واقع تشدید خشکسالی ها به افزایش مهاجرت روستاییان به شهرهای بزرگ منطقه از جمله مشهد منجر شده چنانکه رشد جمعیت شهری در سالهای 90 تا95 در مشهد 23 درصد بوده در حالی که در تهران هفت درصد است.

استاندار سیستان و بلوچستان هم که اخیرا برای شرکت در همایش ملی چالش های آب به مشهد آمده بودگفت: در شرایط فعلی کشور، باید به مسائل کرانه شرقی رسیدگی شود چراکه شرق کشور دچار کم آبی است.

سید دانیال محبی افزود:  این استان عشیره‌ای و طایفه‌ای  و جمعیت ساکن در روستاهای آن  از جمعیت شهرها بیشتر است اما در  شرایط فعلی در بحرانی‌ترین وضع ممکن قرار دارد.

وی با بیان اینکه بخش‌هایی از سیستان و بلوچستان بارش سه میلیمتری در سال را تجربه می‌کند، گفت: از 6 هزار و 553 روستا  در این استان سه  هزار و 573 روستا به‌صورت آب شبکه‌ای، آبرسانی و از سه  هزار و 800 روستای باقیمانده، دو  هزار روستا با تانکر آبرسانی می‌شود.

استاندار خراسان جنوبی هم درحاشیه این همایش، خبر از مهاجرت بیش از 7 هزار نفر از این استان در سالهای  90 تا 95 می دهد ومی گوید:جمعیت در نهبندان و جنوب خراسان جنوبی تا عمق چند  100 کیلومتری خالی از سکنه است؛  جنوب خراسان جنوبی نباید خالی از سکنه شود.

محمد مهدی مروج‌الشریعه افزود: آب آشامیدنی ساکنان 500 روستای این استان با تانکر تأمین می‌شود.

جمعی از مردم نهبندان مهم‌ترین مساله در مهاجرت ساکنان این شهرستان را کمبود آب و ضعف زیرساخت‌های اشتغال می دانند و می گویند: با توجه به اقلیم خشک خراسان جنوبی  اگر به‌مساله آب توجه نشود، بیش از 10 و نیم  میلیون نفر جمعیت، 8میلیون رأس دام و دیگر منابع طبیعی این منطقه، به‌علت  کمبود آب، رو به‌اضمحلال می رود.

خراسان رضوی هم از بحرانی ترین استانهای کشور در اُفت آبهای زیر زمینی به شمار می رود  طوری که با کسری مخزن یک میلیاردو 200میلیون متر مکعبی آب مواجه است، از طرفی با کاهش ذخیره آب سدهای استان هم اکنون فقط 21 درصد ظرفیت سدها آب دارد در حالی که در مدت مشابه  پارسال، این حجم ،36 درصد بود.

با این که ظرفیت مخازن سدهای خراسان رضوی در مجموع یک میلیارد و 550میلیون متر مکعب است حجم ورودی امسال آب به این سدها  فقط46 میلیون متر مکعب بوده  و در این میان وضع سد دوستی بحرانی اعلام شده است.

محمد حاج رسولی ها مدیر عامل شرکت مدیریت منابع آب ایران در حاشیه همایش ملی چالشهای آب در مشهدگفت: با رصد 172 سد در کشور، سد دوستی در خراسان رضوی و چاه نیمه در سیستان و بلوچستان ازبحرانی ترین سدهای کشور شناخته شده اند.

تامین آب دومین کلانشهر مذهبی جهان دغدغه ملی

مشهد به عنوان دومین کلانشهر مذهبی جهان به یمن وجود حضرت رضا(ع)مرکزیت مذهبی و موقعیتی بین المللی یافته از این رو تامین آب این شهر با سه و نیم میلیون نفر جمعیت ثابت و 27 میلیون زائر و مسافر ازدغدغه های مسئولان در سطح ملی از جمله وزارت نیرو است.

دشت مشهد هم  مانند دشتهای  بردسکن، تربت جام ، فیض آباد، مه ولات و رشتخوار در خراسان رضوی  به لحاظ تامین آب در حوزه آبهای زیر زمینی و آبهای سطحی دچار مشکل است در وضع بحرانی قرار دارد.

علی رضا طاهری معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی می گوید: نیاز آبی کلانشهر مشهد 260 میلیون متر مکعب در سال است که سد دوستی پس از بهره برداری در سال 1380 ،حدود 70 درصد نیازآب این شهر را تامین می کرد اماهم اکنون به علت خشکسالی و محدودیتهای آب بالا دست ،  سهم آن به کمتر ار 40  درصد رسیده است.

با توجه به روند خشکسالی در کرانه شرقی کشور امروز بیش از هرزمان دیگری  به  کار گیری "راهکارهای مقابله با کمبود آب"ضروری است.

تاکید بر حفظ حیات در نوار شرقی کشور

وزیر نیرو با تاکید بر حفظ حیات در نوار شرقی کشور می گوید: انتقال و شیرین سازی آب دریای عمان چند سالی به عنوان مهم ترین راه حل بحران آب در استانهای شرقی کشور مطرح است و یکی از راهکارهای دولت برای رفع مشکل کم آبی استان های شرق کشور به شمار می رود که وزارت نیرو به طور جدی آن را دنبال می کند.

رضا اردکانیان که چند روز پیش به مشهد آمده بود با این که بر حفظ و اضافه شدن جمعیت در شرق کشور اصرار دارد، اما موضوع انتقال آب بین حوزه ای و انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور را در صورتی موجه اعلام می کند که مواردی چون بررسی برنامه های مصرف صحیح آب در بخش کشاورزی، استفاده معقول از پساب تصفیه شده، تضمینها برای ممانعت از کشتهای غیر موجه و استقرار الگوی کشت مناسب با توجه به ملاحظات اقتصادی و زیست محیطی در نظر گرفته شود.

وی معتقد است: امروزه مدیریت در عرصه انرژی و بخش آب از اهمیت ویژه ای برخوردار و با این که محور مهم فعالیت های وزارت نیرو سازگاری با کم آبی است اما باید با برنامه ریزی درست پاسخ گوی مردم در حوزه آب بود و هیچ تصمیمی در حوزه آب بی مطالعه و بدون آینده پژوهی صورت نگیرد.

 قرار نیست در اجرای طرحهای انتقال آب، افزون بر صرف هزینه های گزاف  بخش زیادی از نفت و گاز کشور  هم خرج شود.

جمعی از پژوهشگران معتقدند : قبل از سرمایه گذاری های کلان برای طرحهای  انتقال آب،  طرح های استفاده صحیح از داشته های آبی اجرا شود.

می توان با مدیریت چرخه آب،  مدیریت مصرف صحیح، استفاده از فناوری های بازچرخانی آب،  آموزش کشاورزان، اجرای نظام جدید در کشاورزی، ارتقای سیستم آبیاری، تولید محصولات کم آب طلب، ساماندهی آبهای مرزی و استفاده در داخل کشور، بهره برداری بهینه از منابع آبی و جلوگیری از هدر رفت آب بسیاری از مشکلات بحران آب را کم کرد.

امروز بخش کشاورزی اصلی ترین مصرف کننده آب در کشور است و بیش از 9 میلیارد متر مکعب آب در شرق کشور در همین بخش مصرف می شود که در این زمینه رهبر معظم انقلاب اسلامی افزایش 10 درصدی بهره وری آب در بخش کشاورزی را مورد تاکید قرارداده اند.

 اگر از هدر رفت آب به مقدار 5 درصد جلوگیری کنیم حدود 250 میلیون متر مکعب در آب صرفه جویی می شود؛ از این رو رفع یا کاهش بحران آب  به ویژه در منطقه شرق کشور در انتظار ارائه راهکار هرچه سریعتر  مسئولان و برنامه ریزان است.