سالروز شهادت امام جعفر صادق علیه السلام پیشوای مذهب شیعه+ مداحی

کنیه و لقب امام جعفر صادق علیه السلام
معروف‌ترین کنیه امام جعفرصادق علیه السلام، «أبا عبدالله» است، أبا اسماعیل و أبا موسی دو کنیه دیگر ایشان هستند و این کنیه‌ها به اعتبار فرزندان امام بوده که این اسامی را دارا بودند.
برای آن حضرت القاب متعدد و متنوعی است که هر کدام به نوعی صفت و حقیقتی را در ایشان نشان می‌دهد. معروف‌ترین لقب ایشان «صادق» است، به معنی راستین و راستگو؛ و از دیگر القاب ایشان می‌توان موارد زیر را نام برد:
فاضل، قائم، طاهر، کامل، منجی، صابر، لسان الصدق، کلمة الحق

برطبق روایات، پیامبر (ص) فرموده است: به هنگامی که پسرم جعفر بن محمد بدنیا آمد، او را صادق بخوانید، بدان خاطر که در تداوم امامت، فرزندی به دنیا می‌آید که به همین نام (جعفر) موسوم می‌شود، بدون حقی دعوی امامت می‌کند و او را جعفر کذاب (دروغگو) می‌نامند.  

فرزندان امام جعفرصادق (ع)
امام جعفر صادق علیه‌السلام هفت پسر و سه دختر داشته است.

حیات امام جعفرصادق علیه السلام، با خلافت ده خلیفه آخر بنی امیه از جمله عمر بن عبدالعزیز و هشام بن عبدالملک و دو خلیفه نخست عباسی، سَفّاح و منصور دوانیقی هم‌زمان بود. او در سفر امام باقر علیه السلام به شام که به درخواست هشام بن عبد الملک صورت گرفت، همراه پدر بود. در امامت امام صادق (ع)، پنج خلیفه آخر اموی یعنی از هشام بن عبدالملک به بعد و سفاح و منصور خلفاء عباسی حکومت کردند. در این دوران حکومت بنی‌امیه ضعیف و سرانجام سرنگون شد و پس از آن بنی‌عباس روی کار آمدند. ضعف و عدم نظارت حکومت‌ها فرصت مناسبی برای امام صادق (ع) جهت انجام فعالیت‌های علمی فراهم کرد. البته این آزادی تنها در دهه سوم قرن دوم قمری، وجود داشت و پیش از آن در زمان بنی‌امیه و پس از آن به جهت قیام نفس زکیه و برادرش ابراهیم فشار‌های سیاسی فراوانی بر ضد امام صادق (ع) و پیروانش وجود داشت.

اختلافات سیاسی و کشمکش‌های بنی امیه و بنی العباس نسیم رحمتی بود که یکباره وزیدن گرفت و امام باقرالعلوم و پس از او امام جعفر صادق - علیهما السلام - با استفاده از موقعیت به دست آمده به ترسیم چهره روشن آیین پرداختند و با بیان اخبار و احادیث فراوان انحرافات را پیراستند و مردم را از گمراهی نجات بخشیدند. به گونه‌ای که مسلمانان و به ویژه شیعه امامیه در فکر و عقیده بر این دو امام و به خصوص امام جعفرصادق اعتماد کرده، بخش عمده‌ای از دانش اهلبیت به وسیله آنان گسترش یافت. امام صادق با گسترش حوزه علمی خویش دین را زنده کرد و جانی تازه در کالبد بی رمق دین دمید.
شیخ مفید - علیه الرحمة - می‌نویسد:
«آن قدر مردمان از دانش حضرت نقل کرده اند که به تمام شهر‌ها منتشر گشته و کران تا کران جهان را فرا گرفته است و از احدی از علمای اهل بیت این مقدار احادیث نقل نشده، به اندازه‌ای که از آن جناب نقل شده است. اصحاب حدیث، راویان آن جناب را با اختلاف آراء و مذاهبشان گردآورده و عددشان به چهار هزار تن رسیده و آنقدر نشانه‌های آشکار بر امامت آن حضرت ظاهر شده که دل‌ها را روشن کرده و زبان مخالفین را از ایراد شبه لال گردانده است.

امام صادق علیه السلام و مرزبانی از دین
عصر امام جعفر صادق (ع) به عصر تضارب آرا و عقاید مشهور است؛ چرا که در آن زمان فرقه‌ها و دسته‌های متعدد به وجود آمد و آشوب‌های فکری، اندیشه‌های انحرافی و عقاید گوناگون ظاهر شد. به همین جهت بسیاری از طبقات مسلمین در معرفت ذات و صفات خداوند و دیگر اصول اعتقادی و احکام عملی دین و تأویل آیات قرآن کریم و مسایلی از قبیل قضا و قدر، جبر و تفویض، مبدأ و معاد و ثواب و عقاب دچار شبهه و اختلاف شدند. به دنبال این شبهات مکتب هایی؛ همچون خوارج، معتزله، متصوفه، زنادقه، جبریه، شبهه، قصاص، تناسخیه و ... پدیدار گشت و مذاهب و فرقه‌های گوناگون به وجود آمد.
وجود انحرافات عقیدتی از یک سو و فراهم شدن فضای مناسب برای بیان معارف دینی از سوی دیگر سبب شد تا امام جعفر صادق (ع) حرکتی عظیم را برای اعتلای معنوی و دینی مسلمانان آغاز کند. می‌توان موارد زیر را از جمله مهم‌ترین فعالیت‌های آن حضرت در مبارزه با انحرافات برشمرد:
۱. بیان و شرح اصول اعتقادی صحیح

۵. مناظرات علمی امام جعفر صادق (ع)

امام جعفر صادق علیه السلام، رئیس مذهب شیعه
در زمان امام جعفر صادق (ع) فضای باز علمی به وجود آمد به گونه‌ای که مذاهب مختلفی در جامعه ایجادشده و راه‌ها و مسلک‌های گوناگونی طی شد، در چنین شرایطی حضرت صادق (ع) یکی از ارکان بودند و وقتی به امام صادق (ع) و شیعیان امامیه می‌رسیدند، در رأس آن ها، رهبر آن‌ها و خط دهنده امامیه و شیعه حضرت صادق (ع) بود و در همه زمینه‌ها حضرت برای گفتن حرف‌های فراوانی داشتند و برای اشکال جواب داشت و بهترین موضع گیری‌ها در میان امت اسلامی در جهات مختلف را حضرت جعفر بن محمد الصادق عرضه می‌کردند به این ترتیب ایشان به عنوان یک شاخص در میان امت درآمدند و علامت و مشخصه ممیزه امامیه، در وجود نازنین حضرت صادق (ع) تبلور پیدا کرد و در این برهه تاریخی تا امروزه، ما را جعفری می‌نامند که حضرت جعفر الصادق (ع) از نظر ما به عنوان نماینده پیامبر (ص) و ائمه (ع) قبل و بعد از خودشان معرفی شدند و این مذهب را مذهب جعفری نامیدند. این جهت تاریخی نام گذاری مذهب بود.

امام صادق علیه السلام، آبشار فضل و دانش
روزی جعفرصادق (ع) در محضر پدرش امام محمدباقر (ع) به این قسمت از فیزیک ارسطو رسید که در جهان بیش از چهار عنصر وجود ندارد که عبارت است از: خاک، آب، باد و آتش.

جعفر صادق (ع) ایراد گرفت و گفت: «حیرت می‌کنم که مردی، چون ارسطو چگونه متوجه نگردیده که خاک یک عنصر نیست، بلکه در خاک عناصر متعدد وجود دارد و هر یک از فلزات که در خاک است یک عنصر جداگانه به شمار می‌آید.»

از زمان ارسطو تا دوره امام جعفرصادق علیه السلام تقریباً هزار سال گذشته بود و در اندیشه‌ هیچ کس خطور نمی‌کرد که با آن عقیده مخالفت کند. بعد از هزار سال یک پسر که هنوز دوازده سال از عمرش نمی‌گذشت، گفت که خاک یک عنصر نیست، بلکه متشکل از عناصر متعدد است. همین پسر بعد از این که خود شروع به تدریس کرد، عنصر دیگر را هم از لحاظ بسیط بودن تخطئه نمود و گفت: «باد یک عنصر نیست، بلکه متشکل از چند عنصر است.»

اگر در مورد خاک می‌پذیرفتند که یک عنصر نیست و چند عنصر است، در مورد باد کسی از لحاظ اینکه یک عنصر است، تردید نداشت. (مغز متفکر جهان شیعه- مرکز مطالعات اسلامی استراسبورگ)

سیره‌های اخلاقی و تربیتی امام صادق علیه السلام
امام جعفر صادق علیه السلام از اعاظم عباد و اکابر زهاد بود. از سه حال خارج نبود: یا روزه داشت، یا نماز می‌خواند و یا ذکر می‌گفت.
چون نیمه شب برای خواندن نماز شب بر می‌خاست با صدای بلند ذکر می‌گفت و دعا می‌خواند تا اهل خانه بشنوند و هرکس بخواهد برای عبادت برخیزد. هنگامی که ماموران حکومت برای دستگیری وی شبانه از دیوار منزلش وارد می‌شدند، او را در حال راز و نیاز با توانای بی همتا یافتند. آن گرامی ذکر رکوع و سجود را بسیار تکرار می‌کرد.

هشام بن سالم می‌گوید: امام صادق علیه السلام هنگامی که تاریکی شب فرا می‌رسید، انبانی از نان و گوشت و پول را بر می‌داشت و بردوش می‌نهاد و به سوی نیازمندان شهر مدینه می‌شتافت و آن‌ها را میانشان تقسیم می‌کرد. آن‌ها او را نمی‌شناختند. زمانی که امام جعفر صادق علیه السلام رحلت کرد و آن انفاق‌های شبانه ادامه پیدا نکرد، نیازمندان فهمیدند که چه کسی هرشب به آن‌ها غذا و پول می‌داد.

امام صادق علیه السلام - در ایام قحطی - دستور می داد برای تهیه آرد گندم را با جو مخلوط کنند و می‌فرمود: من می‌توانم برای خانواده ام آرد گندم خالص تهیه کنم، ولی دوست دارم در زندگی اندازه و حساب و کتاب را خوب رعایت کنم.

آثاری از امام جعفر صادق علیه السلام
سخنان امام جعفرصادق علیه السلام سرشار از آموزه‌های عرفانی است؛ چنان‎که بسیاری از موضوعاتی که ایشان بیان فرموده، در روزگاران بعد، از سوی عارفان بزرگی، چون خواجه عبدالله انصاری در کتاب‌های منازل السایرین و صد میدان؛ عزالدین محمود کاشانی در کتاب مصباح الهدایة و مفتاح الکفایه؛ ابوالقاسم قشیری در الرسالة القشیریه؛ خواجه نصیرالدین طوسی در اوصاف الاشراف تحریر شد.
همچنین، امام صادق علیه السلام، خود نیز افزون بر اینکه در کتاب مصباح الشریعه آشکارا از عارف و عرفان و معرفت سخن گفته، در پرداخت برخی موضوع‎ های اخلاقی در این کتاب، چاشنی و رنگ معرفت و عرفان نیز به آن افزوده است.

ادب آموزان مکتب امام صادق علیه السلام
تعداد شاگردان امام صادق علیه السلام را عده‌ای از محققان و دانشمندان شیعه چهار هزار تن دانسته اند و تنها از جواب سوال‌هایی که از آن حضرت می‌شد، چهار صد رساله نگارش یافته است. بعضی از شاگردان امام جعفرصادق (ع) دارای آثار علمی و شاگردان متعددی بودند، به عنوان نمونه هشام بن حکم سی و یک جلد کتاب نوشته و جابربن حیان نیز بیش از دویست جلد کتاب در زمینه‌های گوناگون به خصوص رشته‌های علوم عقلی، طبیعی، فیزیک و شیمی تصنیف کرده بود. 
شاگردان امام صادق (ع) منحصر به شیعیان نبودند، بلکه پیروان سنت و جماعت نیز از مکتب آن حضرت برخوردار می‌شدند؛ پیشوایان چهارگانه اهل سنت بلاواسطه یا با واسطه شاگرد امام صادق (ع) بودند. ابوحنیفه در راس این پیشوایان قرار دارد که به گفته خودش، دو سال شاگرد امام بوده و اساس علم و دانشش از این دوسال است.