پخش زنده
امروز: -
به مناسبت روز ملی دماوند
ای گنبد گیتی، ای دماوند
امروز ۴ ژوئیه (۱۳ تیر) روز ملی دماوند است؛ دماوند از کوه‌های اساطیری ایران که به بلندترین کوه خاورمیانه و بلندترین کوه آتشفشانی آسیا شهرت دارد.
به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما نواحی کوهستانی جهان، بستر و خاستگاه تمدن‌هایی بسیار ارزشمند و اصیل بوده‌اند. در حال حاضر کوه‌ها یک پنجم سیمای زمین را تشکیل می‌دهند، زیستگاه حداقل یک دهم از مردم جهان هستند، یک سوم مردم دنیا از جنبههای مختلف مانند غذا، برق، چوب و مواد معدنی به کوه‌ها وابسته و نیمی از مردم جهان از نظر تامین نیاز‌های آبی به آبخیز‌های کوهستانی چشم دوخته‌اند. کوه‌ها منابع آبی هستند که خود سبب بارش برف و باران، تقویت آب‌های زیرزمینی و تشکیل رود‌ها می‌شوند. کوه‌ها را برج‌های آب شیرین جهان نیز می‌نامند.
کوه‌ها در کشور ما اهمیت ویژه‌ای دارند و حدود ۳۰ درصد مساحت کشور را کوهستان‌ها تشکیل داده است و به لحاظ جغرافیای طبیعی اگر در فلات ایران، کوه وجود نداشت، آب و جنگل نیز شکل نمی‌گرفت.
یکی از مهم‌ترین کوه‌های ایران دماوند است که در شمال ایران و در مرز دو استان مازندران و تهران قرار دارد. این کوه ۵۶۱۰ متر ارتفاع دارد و به بلندترین کوه ایران و خاورمیانه و بلندترین کوه آتشفشانی آسیا شهرت دارد. این کوه در جنوب دریای خزر در ۶۹ کیلومتری شمال شرق تهران و ۲۶ کیلومتری شمال غربی شهر دماوند قرار دارد. دماوند آتشفشانی خاموش به همراه چندین چشمه گوگردی است و چشمه‌های آب گرم دارد. این کوه حدود ۳۸ هزار و ۵۰۰ سال قبل تشکیل شده است. از این رو با توجه به اهمیت این کوه روز (۱۳ تیر) به عنوان روز ملی دماوند نامگذاری شد.
ثبت کوه دماوند به عنوان اولین اثر طبیعی
کوه دماوند از سال ۱۳۸۱ به عنوان اثر طبیعی ملی در سازمان حفاظت محیط زیست ثبت شده است. از ۱۳۸۷ نیز سازمان میراث فرهنگی دماوند را به عنوان آثار ملی به ثبت رساند. دماوند اولین اثر طبیعی ملی است که در سازمان میراث فرهنگی ثبت شد. پیش از آن در این سازمان تنها بنا‌ها ومحوطه‌های تاریخی ثبت می‌شد و بعد از دماوند ثبت آثار طبیعی نیز انجام شد. در تمام دنیا نیز آثار طبیعی در میراث فرهنگی ثبت می‌شوند چراکه تمدن در طبیعت شکل می‌گیرد.
بیشتر بخوانید : روز ملی دماوند
شکوه اسطوره‌ای دماوند
دماوند، برای ما نماد شکوه و عظمت است. بیش از اینکه بلندترین قله کشور باشد شکوه و صلابت این کوه در اساطیر ایران جایگاه ویژه‌ای دارد. دماوند در اساطیر ایرانی مرکز جهان و جایگاه میترا و گیومرد، نخستین انسان، پنداشته می‌شود. جمشید سوار بر گردونه‌ای که دیوان آن را می‌کشیدند، سفری هوایی از دماوند به بابل داشته و ضحاک در دماوند به جمشید تاخته است. فریدون در روستایی نزدیک دماوند به دنیا آمده، زیرا مادرش به آنجا پناه برده بوده. در اساطیر ایران ضحاک تا پایان جهان در دماوند زندانی است. منوچهر در دماوند زاده شده و آرش کمانگیر تیرش را از کوه دماوند پرتاب کرده. دیو سپید در دماوند مسکن دارد. دخترش در صخره‌های آن زندگی می‌کند و سرگرم نخ‌ریسی است. اژد‌ها در شاهنامه فردوسی نیز در نزدیکی همین کوه در خواب به رستم برمی‌خورد و بخار گوگرد که از این قله بلند می‌شود نفس این اژدهاست. در شاهنامه، پهلوانان برای پیدا کردن شاهی شایسته به این کوه می‌روند تا کسی را که گفته می‌شود «فَره شاهی» دارد پیدا کنند.
دماوند در ادبیات
دماوند بعد از شاهنامه فردوسی به یک نماد فرهنگی تبدیل می‌شود. در دوران معاصر «دماوندیه» معروف‌ترین شعری است که درباره دماوند اسطوره‌ای در ادبیات فارسی توسط ملک‌الشعرای بهار سروده شد و تقریبا همه ما این بیت را در ذهن داریم: «ای دیو سپید پای در بند/ای گنبد گیتی‌ای دماوند». شاعر در این شعر، دماوند اسطوره‌ای را مخاطب خود قرار می‌دهد، با او حرف می‌زند و از جور زمانه و مردم گله می‌کند. ملک‌الشعرای بهار دماوند را مانند خودش خسته از مردم توصیف می‌کند و می‌گوید: «تا چشم بشر نبیندت روی/ بنهفته به ابر، چهر دلبند/ تا وارهی از دم ستوران/ وین مردم نحس دیو مانند...
چالش‌ها و آسیب‌هایی که دماوند را تهدید می‌کند
در روز ملی دماوند، خوب است علاوه بر نگاه اسطوره‌ای و طبیعی به دوازدهمین قله بلند دنیا، به اهمیت مشکلات محیط‌زیستی دماوند نیز بپردازیم و برای حل آن چاره‌ای بیندیشیم چرا که دماوند مهم‌ترین نماد ایران، در این سال‌ها در معرض تخریب گسترده قرار گرفته است. جاده‌کشی، تردد زیاد گردشگران، برداشت بی‌رویه از معادن، چرای بی‌رویه دام در مراتع اطراف دامنه‌های قله و دشت لار، تخریب دشت‌های شقایق توسط گردشگران، صدمه‌زدن به دامنه‌های کوه و دشت‌ها و مراتع اطراف به بهانه ساخت‌وساز خانه، ویلا و هتل، صعود‌های کوهنوردی بیش از حد ظرفیت، رعایت نکردن نکات زیست‌محیطی از قبیل ریختن زباله‌های غیرقابل تجزیه در ارتفاعاتی که امکان جمع‌آوری و پاکسازی آن توسط افراد غیرحرفه‌ای تقریباً غیرممکن است، نبود سرویس‌های بهداشتی در طول مسیر، شکار مجاز و غیرمجاز، وجود تعداد زیادی سگ‌های گله که باعث شده‌اند حیات‌وحش به مناطق بالای کوه پناه ببرند و به‌علت بی‌غذایی و نبود آب تلف شوند و نیز تخریب آثار باستانی در این منطقه ازجمله عوامل تهدید دماوند به شمار می‌آیند که نفس این کوه باعظمت را به شماره درآورده‌اند؛ تهدیداتی که اگر چاره‌ای برای رفع آن‌ها اندیشیده نشود، می‌توانند این میراث طبیعی را با خطر جدی مواجه کنند.
چگونه از کوه‌ها و سرمایه خود مراقبت کنیم؟
با توجه به اینکه امروزه کوهنوردی در گروه‌های بسیار بزرگ انجام می‌شود و در تابستان نیز تا چند هزار نفر در یک روزدر دامنه‌های دماوند مستقر می‌شوند، این نکات بسیار مهم است که برای کوهنوردی ضابطه وجود داشته باشد. صعود در فصل مناسب، تعیین تعداد کوهنوردان برای صعود در هر مسیر، خودداری از افزایش مسیر‌های کوهنوردی و ضرورت صعود از راه‌های پاکوب، خودداری از ایجاد راه فرعی، موظف و مکلف بودن افراد به برگرداندن زباله‌های تولیدشده و چگونگی مدیریت فضولات از مواردی است که نیازمند تدوین و اعمال ضوابطی است.
با توجه به اهمیت این اکوسیستم از نظر اکولوژیک و فرهنگی، نیاز است که در راستای حفاظت از این اکوسیستم ارزشمند انجام شود چرا که حفاظت از آن به منزله حفظ و نگهداری از یک اقلیم ارزشمند است.
منابع ویکی پدیا ، ایسنا
نظر شما